رویکرد روانشناسی مثبت گرا در سال های اخیر با شعار توجه به استعدادها و توانایی های انسان مورد توجه محققان قرار گرفته است. اساسی ترین ساختارهای مورد بررسی در این رویکرد، عواملی است که افراد را تا حد امکان با نیازها و تهدیدات زندگی سازگار می کند. در این میان تاب آوری به ویژه در حوزه روانشناسی رشد و سلامت روان جایگاه ویژه ای دارد (کالو، پریس، چیپچاس، بلک استوک و جاد[1]، 2019).

چگونه مردم می توانند با درد، فاجعه، غم و اندوه حوادث سخت زندگی کنار بیایند؟ چه اتفاقی می افتد که یک رویداد مشابه برای دو نفر اتفاق بیفتد، یکی می تواند بر آن غلبه کند اما دیگری نابود شود؟ توانایی بازگشت به عقب و حرکت رو به جلو پس از یک شکست به میزان مقاومت افراد، نحوه یادگیری و بکارگیری اصول تاب آوری برای مقابله با مشکلات اشاره دارد. تاب آوری به طور بالقوه در همه وجود دارد. تمرکز بر انعطاف پذیری اغلب به معنای تمرکز بر نقاط قوت است نه نقاط ضعف که به افراد کمک می کند مشکلات را به درستی پیش بینی کرده و با آن ها کنار بیایند. تاب آوری نقش مهمی در جلوگیری از بروز مشکلات روانی مانند افسردگی در مقیاس وسیع دارد (مایکل ننین، ترجمه صادقی، شهری، عابدی، مؤذنی و حق شناس، 1394).

ریشه کلمه Resilience کلمه لاتین Resilio به معنی "کشسانی" است که در قرن هفدهم نیز مورد استفاده قرار گرفت. اکولوژیست ها برای اولین بار بیش از 30 سال پیش این مفهوم کلی را پذیرفتند. از آن زمان، این اصطلاح برای اشاره به بلایای کوتاه مدت و پدیده های طولانی مدت مانند تغییرات آب و هوایی استفاده می شود. در فرهنگ لغت آکسفورد، تاب آوری ؛ توانایی یک ماده یا شی در بازگشت به حالت اولیه خود (یک تعریف مهندسی) و توانایی افراد برای بهبود سریع از مشکلات (تعریفی که از روانشناسی گرفته شده است) به این معنی است که خانواده از انعطاف پذیری، سازگاری، انعطاف پذیری، ثبات، سختی، و دوام نیز معرفی شده است. است. این صفت از فعل Resile به معنی انعطاف پذیر بودن و عقب رفتن گرفته شده است. در مقابل، کلمه ای با مقاومت طولانی تر وجود دارد که دارای همان معنی و شکل Resilience است، اما از نظر کاربرد و ریشه های واژگانی تفاوت های اساسی دارد (غیاثوند و عبدالشاه، 1394).

کلمه مقاومت، به معنای مقاومت، نام فعل Resist است، به معنی مقاومت در برابر یک عمل یا اثر و اصرار. در فرهنگ وبستر، انعطاف پذیری این اصطلاح را برای توصیف توانایی دوباره قدرتمند، سالم و موفقیت آمیز پس از یک واقعه بد، که بیشتر در روانشناسی استفاده می شود، توصیف می کند. ملاحظه می شود که از نظر لغوی تفاوت معناداری بین ریشه کلمه و حتی معانی و کاربردهای مشترک آن وجود دارد. در حقیقت، Resilience  ویژگی های بیشتری نسبت به Resistance دارد (جک[1] و همکاران، 2013).

امّا در اصطلاح:

فرایندی که امکان بهبودی یا سازگاری با مشکلات را فراهم می کند، به عنوان تاب آوری مطرح است (وردولینی[2] و همکاران، 2021).

تاب آوری ظرفیت بهبودی از دشواری مداوم و توانایی ترمیم خود است. این توانایی انسان می تواند باعث شود او با وجود قرار گرفتن در معرض فشارهای شدید، با موفقیت بر حوادث ناگوار غلبه کند و شایستگی اجتماعی، آموزشی و شغلی خود را بهبود بخشد. تاب آوری ویژگی ای است که از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می تواند با گذشت زمان افزایش یا کاهش یابد و مبتنی بر اصلاح خود فکری و عملی انسان در روند آزمایش و خطای زندگی است (موسوی، الوانی و قاسمی پناه، 1400).

[1]. Jack

[2]. Verdolini

[1]. Calo, Peiris, Chipchase, Blackstock & Judd                                                                                   

تاب آوری .................................................................................................... 4

 تعریف تاب آوری .................................................................................... 4

 خاستگاه نظری تاب آوری ......................................................................  7

 اهمیت تاب آوری .................................................................................... 9

 عوامل مخاطره آمیز و عوامل حمایتی تاب آوری ..................................... 9

 ویژگی‌های افراد تاب آور ........................................................................ 10

 احساس ارزشمندي ............................................................................. 10

 مهارت در حل مسئله ........................................................................... 10

کفایت اجتماعی ................................................................................... 10

خوش بینی .......................................................................................... 11

همدلی.................................................................................................. 11

پیشینه پژوهش ............................................................................................................. 13

پژوهش‌های داخلی ....................................................................................... 13

 پژوهش‌های خارجی ..................................................................................... 14

فهرست منابع ............................................................................................................... 16

تدینی، عباس؛ آقامحمدیان شعرباف، حمیدرضا؛ معینی زاده، مجید. (1400). اثربخشی بهزیستی‌درمانی گروهی بر بهزیستی روان‌شناختی، تنظیم شناختی هیجان، نگرانی و تاب‌آوری زنان سرپرست خانوار. فصلنامه علمی- پژوهشی زن و جامعه، 12 (47)، 67-84.

حسینی، داریوش. (1397). پیش بینی تعارض کار – خانواده براساس میزان تاب آوری و الگوهای ارتباطی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.

دانش، عصمت؛ امین الرعایایی، پریسا؛ نوری، رقیه. (1396). رابطه سطوح تاب آوری، بهزیستی روانشناختی و رضایت زناشویی در زوجین نابارور تحت درمان لقاح خارج رحمی. فصلنامه سلامت اجتماعی، 4 (3)، 166-174.

شاکری، حسین. (1399). بررسی تأثیر سرمایه روانشناختی بر تاب آوری کارکنان با نقش میانجی گری صمیمیت سازمانی (مطالعه موردی: شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه میاندوآب). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور مرکز مراغه.

کاظمی شاهاندشتی، سیده صدف. (1396). نقش تعدیل‌کننده تاب‌آوری در رابطه بین بهزیستی روانشناختی و تعارض کار-خانواده، غنی‌سازی کار-خانواده و قصد ترک شغل. مجله مطالعات روانشناسی صنعتی و سازمانی، 4 (1)، 19-42.

مختاری، عباس؛ کجباف، محمد باقر؛ عابدی، محمد رضا. (1399). تأثیر مداخله مبتنی بر سرمایه روانشناختی بر امید، خوش بینی، تاب آوری و خودکارآمدی بیماران افسرده. فصلنامه علمی پژوهشی علوم روانشناختی، ۱۹ (۹۵)، ۱۴۲۲-۱۴۱۱.

مرادی، مهری؛ بتیسی، پریناز؛ و زمردی، سعیده. (1400). بررسی اثربخشی آموزش شناختی رفتاری بر سلامت معنوی وتاب آوری زنان خانه دار بویین و میاندشت. فصلنامه رویکردی نو در علوم تربیتی، 3 (1)، 46-59.

مهربان ثانی، . (1400). پیش بینی تعارضات زناشویی بر اساس اهمال کاری زناشویی، دلزدگی زناشویی و تعارض کار-خانواده پرستاران متأهل شاغل در بخش کرونا. پایان نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی شرق گلستان.

Calo, M., Peiris, C., Chipchase, L., Blackstock, F., & Judd, B. (2019). Grit, resilience and mindset in health students. The Clinical Teacher, 16 (4), 317-322.

Chen, X., Li, Q., Xu, F., Han, B. (2021). The mediating role of resilience between work–family conflict and career development among Chinese nurses: A cross-sectional study. J Nurs Manag, 29 (6), 1733-1741.

Shin, H. H., Jang, S. H. (2022). Effects of positive psychological capital and resilience on adjustment of college life of nursing students. Journal of the Korea Convergence Society, 13 (2), 321-329.

Verdolini, N., Amoretti, S., Montejo, L., García-Rizo, C., Hogg, B., Mezquida, G., & et al. (2021). Resilience and mental health during the COVID-19 pandemic. Journal of Affective Disorders, 283 (15), 156-164.