رساله دکتری
نگارش رساله دکتری یک پروژه تحقیقی بزرگ و حرفه‌ای است که نیازمند زمان و تعهد زیادی از طرف دانشجو است. در ادامه، نحوه نگارش یک رساله دکتری به صورت کلی توضیح داده می شود.
نوشتن و تنظیم رساله:
یک رساله دکتری شامل اجزاء مختلفی از جمله بسیان مسئله، مرور ادبیات، متدولوژی، است. رعایت استانداردهای نگارش علمی و فرمت‌بندی رساله (عمدتاً بر اساس دستورالعمل دانشگاه) بسیار مهم است.
تعیین موضوع تحقیق:
انتخاب موضوع اول چالش پیش روی شماست. این موضوع باید مورد پسند استاد راهنما، استاد مشاور و شورای پژوهشی قرار بگیره. بجز بعضی از دانشگاه ها، تمام دانشجویان دکتری باید به تنهایی این مرحله رو پشت سر بزارند. انتخاب موضوع برای هر رشته دردسر های خودش رو داره. به این صورت که برای رشته حقوق، موضوعات تطبیقی بین چند کشور پیشنهاد می گردد. برای رشته های پزشکی و پیرا پزشکی کشف، ساخت ماده و یا آزمایش های خاص بر روی موجودات زنده انجام می گیرد. برای رشته های مدیریت، حسابداری، اقتصاد، علوم تربیتی و ... موضوعاتی ارائه الگو پیشنهاد می گردد. به نحوی که موضوعات به صورت آمیخته (کمی و کیفی) انجام گیرد تا پتانسیل استخراخ دو مقاله برای شما را داشته باشد. به عنوان یک دانشجوی دکتری، مهم است که موضوع رساله خود را هوشمندانه انتخاب کرده و تمرکز شما روی مهمترین نکته استخراج حداقل دو مقاله عالی از عنوان مورد نظر است.
تدوین پروپوزال:
حتما در دوران کارشناسی ارشد با روند نگارش پروپوزال آشنا شده اید. تفاوتی که پروپوزال و رساله در دو دوره ارشد و دکترا با یکدیگر دارند در میزان حجم و روش کار آنها می باشد. در دوره کارشناسی ارشد حجم پروپوزال نوشته شده در چند صفحه خلاصه میشود. به این صورت که در این مقطع پروپوزال به طور خلاصه و چکیده کار مورد نظر معرفی و هدف از انجام ان بیان میشود و به همین ترتیب پایان نامه ای که در دوره ارشد نوشته میشود حداکثر ۱۰۰ صفحه یا در این حدود می‌شوند. اما در دوره دکتری برای رشته های علوم پایه حجم پروپوزرال وسیع تر می باشد که در آن قسمتی مانند روش تحقیق، به صورت گام به گام شرح داده می شود. رساله ها در دوره دکترا در بیشتر رشته ها دارای حجم بالایی هستند که حداقل مقالات استخراج شده از انها دو مورد می باشد. یعنی در بیشتر موراد دو یا چند هدف اصلی در موضوعات دوره دکترا کار میشود تا بتوان حداقل دو مقاله با کیفیت بالا را استخراج نمود. پیشنهاد می گردد قبل از نپارش پروپوزال، پیش پروپوزال رو تهیه کنید. پیش پروپوزال شامل یک صفحه بیان مسئله، اهداف، روش تحقیق مختر می باشد. این پیش پروپوزال را با استاد راهنما به اشتراک بزارید و با نظری که در مورد پیش پروزالتون ارائه می دن، ادامه کارتون رو شروع کنید.
مطالعه ادبیات:
برای نوشتن یک رساله دکتری، باید ادبیات مرتبط با موضوع را به دقت مطالعه کنید. در این بخش تنها کار شما با چکیده مقالات می باشد. مقالات داخلی و خارجی را جمع آوری کنید. از گوگل اسکولار پیشنهاد می گردد کمک بگیرید. نوشتن بخش مرور ادبیات در رساله برای نشان دادن تاکید شما بر تازگی تحقیقات و دستاوردهای اخیر اهمیت دارد. مطالعه ادبیات کمک بزرگی در روند کار به شما می کند. مخصوصاً در فصل 5 رساله دکتری این نقش پر رنگتر می شود
متدولوژی تحقیق:
تشریح روش‌شناسی تحقیق، مؤلفه‌های آن و داده‌های مورد نیاز به صورت کامل و گام به گام شرح داده می شود. در تدوین پروپوزال برای مقطع دکتری، شما باید مطالب مهم و جزئیات مورد نیاز را برای تحقیق خود مطرح کنید. این جزییات در رشته های مختلف متناسب با شرایط موضوع متفاوت می باشد. در رشته‌هایی مانند رشته های علوم انسانی که از تحلیل داده‌های آماری بهره می‌برند، معمولاً از دو نوع اصلی جامعه آماری استفاده میشود؛ زیرا که در این مقطع معمولا از موضوعات ارائه الگو با روش های آمیخته (کمی و کیفی) استفاده می کنند. لذا ضرورت دارد که یک جامعه آماری برای مطالعه کیفی (خبرگان) یک جامعه آماری برای مطالعه کمی انتخاب شود.
ساختار رساله:
رساله دکتری ساختاری مشابه با پایان نامه کارشناسی ارشد دارد. شامل بخش‌هایی مانند مقدمه، مروری بر ادبیات، روش‌شناسی و منابع است. هر بخش باید به طور دقیق و به ترتیب منطقی ارائه شود.
بحث مقاله در رساله دکتری
در همه مراحل نگارش رساله دکتری، ارتباط پیاپی با استاد راهنما بسیار مهم است. اساتید کمی پیدا می شوند تا در انتخاب موضوع، توسعه تحقیق، و تنظیم رساله کمک کنند. معمولا اساتید به دلیل مشغله ها و درگیری های شخصی خود نمی توانند این خدمات رو به نحو احسن انجام دهند.اما اگه بتوانید استاد راهنما را درگیر کار خودتون کنید، دلیل بر خوش شناسی شما می باشد. یک مورد هست که در پایان پروژه به شما احساس خوبی می دهد و او این است که رساله دکتری به عنوان نتیجه‌گیری از تحقیقات علمی و تحصیلات تکمیلی شما باید به یک ارتقاء در دانش و توانایی‌های شما منجر شود.
در رساله دکتری، قدم های آخر به مقاله ختم می شود؛ مقاله‌ی علمی، به‌طور کلی کوتاه‌تر است و نکات کلیدی را به‌صورت خلاصه دست‌خوش ارائه می‌کند. تغییر یک رساله به یک مقاله‌ی علمی و چاپ آن فرآیندی زمان‌بر و پیچیده است که ممکن است شما را از کارهای مهم دیگر دور کند. چاپ مقالات استخراج شده از رساله در اخذ مجوز دفاع الزامی است؛ چاپ مقالات مرتبط با رساله در جلب توجه پژوهشگران و بهبود اعتبار شما کمک می‌کند. بنابراین باید برای چاپ مقاله‌های مرتبط تلاش کنید. چاپ مقالات در مجلات علمی پژوهشی، ISI و... برای دانشجویان دکتری ضرورت دارد. این فعالیت به محققان امکان می‌دهد تا نتایج تحقیقات خود را در دسترس جامعه علمی قرار داده و به اشتراک بگذارند. برخلاف رساله دکترا که به صورت جزئی مورد بررسی است، مقالات بیشتر به موضوع خاصی تمرکز می‌کنند و ارائه نتایج و تفسیر آنها را برای خوانندگان فهماندنی می‌سازند. اعتبار و شهرت دانشمندان اغلب بر اساس تعداد و کیفیت مقالاتی است که در مجلات معتبر انتشار می‌دهند. در دوره دکترا در ایران، معمولاً برای انجام دفاع از پایان‌نامه، نیاز به انتشار دو مقاله علمی پژوهشی دارید. این الزام معمولاً به منظور اثبات توانایی تحقیقاتی و تولید علمی دانشجو برای انجام تحقیقات در سطح دکتری تعیین میشود. این دو مقاله علمی باید در مجلات علمی معتبر و با داوری همتاها peer-review منتشر شوند. علاوه بر انتشار مقالات، دانشجو باید در دفاع از پایان‌نامه خود توانایی ارائه و بحث در مورد مطالب تحقیقی و تحلیل‌های خود را نیز اثبات کند. هر دانشگاه و رشته‌ی تحصیلی ممکن است دقیق ترین الزامات را داشته باشد و با چشم پوشی از آن خط مشی ها هر ترم دفاع از رساله شما به تعویق بیفتد. بنابراین مهم است که با مشاور یا اساتید راهنما خود صحبت کرده و نیازهای خاص دورهٔ دکترا در دانشگاه خود را بیشتر دریافت کنید.
در ایران، وزارت بهداشت و درمان و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دارای لیستی از مجلات علمی مورد تأیید هستند. این مجلات علمی برای انتشار مقالات علمی و تحقیقاتی به عنوان منابع معتبر در دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی در ایران شناخته می‌شوند. این مجلات به شکل معمولی توسط دانشگاه‌ها و مؤسسات دولتی تحت نظر وزارت علوم و وزارت بهداشت و درمان منتشر می‌شوند. اینجا نمونه‌ای از مجلات مورد تأیید توسط وزارتین در ایران آمده است:
علمی پژوهشی وزارتین و یا دانشگاه آزادی: این نوع مجلات معمولاً به عنوان "مجلات علمی وزارت علوم و تحقیقات" یا "مجلات علمی وزارت علوم" شناخته می‌شوند. این نوع مجلات علمی توسط وزارت تعلیم و تحقیقات یا وزارت علوم (یا معادن و صنعت) در کشورهای مختلف انتشار می‌یابند. این مجلات به عنوان منابع معتبر برای انتشار نتایج تحقیقات علمی و پژوهش‌ها به عنوان بخشی از ترتیبات علمی و تحقیقاتی دولتی تأسیس شده‌اند. معمولاً مجلات علمی وزارتینی در زمینه‌های مختلف علمی و فنی منتشر هستند و مقالات منتشر شده در این مجلات به عنوان منابع معتبر برای تحقیقات علمی و تحصیلات تکمیلی شناخته می‌شوند. برای نگارش و ارسال مقاله به این نوع مجلات، شما باید به دستورالعمل‌ها و راهنمایی‌های هر مجله خاص توجه کنید. این شامل مواردی مانند ساختار مقاله، قوانین نگارش و فرمت‌بندی، ارسال مقاله به طور آنلاین یا تحت واحد ارسال مقالات مجله و دستورالعمل‌های مربوط به انتخاب موضوع و اهداف مقاله میشود. شما می تواند در این خصوص از مشاوره تیم پژوهش بهره ببرید. در این خصوص می توانید درخواست خود را ثبت کنید یا با ما تماس بگیرید.
علمی ترویجی یا علمی تخصصی: مجلات علمی ترویجی و علمی تخصصی دو نوع مجله علمی هستند که با هدف‌ها و مخاطبان مختلفی منتشر می‌شوند. این گروه مجلات درجه ی پایین تر از مجلات علمی پژوهشی هستند. این دو نوع مجله از نظر محتوا، ساختار، و هدف متفاوت هستند:
مجلات علمی ترویجی :
این مجلات به منظور ترویج علم و اطلاع رسانی به عموم مردم تأسیس شده‌اند. هدف اصلی آنها جذب خوانندگان عامه و علاقه‌مندان به مسائل علمی است. محتوای این مجلات به زبان ساده‌تر و غیرتخصصی نوشته میشود تا افراد غیرتخصصی نیز بتوانند متوجه مطالب شوند. اغلب شامل مقالاتی در موضوعات علمی متنوع مثل تکنولوژی، پژوهش‌های علمی معروف، اکتشافات جدید و مسائل روز علمی هستند. مصور بودن و استفاده از نمودارها، عکس‌ها و نمونه‌های واضح جزو ویژگی‌های این نوع مجلات است.
مجلات علمی تخصصی :
این مجلات برای انتشار نتایج تحقیقات علمی و پژوهش‌های تخصصی در یک زمینه خاص ایجاد می‌شوند. هدف اصلی این مجلات ارتقاء دانش در زمینه‌های تخصصی و ارتقاء ارتباطات در میان پژوهشگران و افراد تخصصی است. محتوای این مجلات به صورت تخصصی و علمی نوشته میشود و معمولاً شامل مقالات تخصصی با ترجمه دقیق و مفهومی است. این مجلات معمولاً دارای فرآیند داوری همتا peer-review هستند تا تأمین کیفیت علمی مقالات انجام شود.
همایشی یا کنفرانسی: مجلات همایشی یا کنفرانسی به نوعی منابع علمی هستند که مقالات تحقیقی و پژوهشی ارائه شده در همایش‌ها و کنفرانس‌های علمی را منتشر می‌کنند. معمولاً به منظور ارائه مقالاتی که در کنفرانس‌های علمی ارسال می‌شوند، 99 درصد چاپ می شوند و معمولا مقالات چاپ شده در همایشات، از کیفیت علمی پایینی برخوردار هستند.
نکته اخر در زمینه رساله دوره دکترا و چاپ مقاله که اهمیت ویژه ای دارد:
استفاده از استادان راهنما و مشاوران با رزومه ی خوب است. همکاری با استادان راهنما و مشاوران شما را در تدوین پروپوزال، مراحل تحقیق و نگارش رساله یاری می‌دهد. آنها مسئولیت راهنمایی و تصویب پروپوزال را به عهده دارند. حضور استاد راهنما و مشاور نیز برای دانشجوان دکترا بسیار مهم است. استاد راهنما و مشاور شما تحت عنوان مرجعی علمی و تخصصی در حوزه تحقیقتان عمل می‌کنند و نقش بسیار مهمی در راهنمایی، پشتیبانی و مشاوره شما داشته و می‌توانند در بهره‌برداری از منابع علمی و توسعه مهارت‌های تحقیقاتی شما کمک کنند. حضور استاد راهنما و مشاور از ابتدای روند تحقیق، انتخاب موضوع و طراحی ساختار رساله تا ارزیابی و رفع نیازها و مشکلات طی فرآیند اجرایی تحقیق بسیار ارزشمند است؛ و حتما به یاد داشته باشید که تعداد مقالات چاپ شده در دوره دکترا از موقع شروع کار اهمیت بسیاری دارد. هرچه تعداد مقالات چاپ شده بیشتر باشد میزان توانایی علمی مشا و همچنین کیفیت بالای کار شما را اثبات می‌کند.
شما می تواند در تمامی مراحل رساله از مشاوره و راهنمایی های رایگان مؤسسه پژوهش بهره ببرید.
