مبانی نظری خودمراقبتی

خودمراقبتي فعالیتي است که در آن فرد از آگاهي، تجربه و توانمندی خود استفاده کرده و بدون وابستگي به ديگران از خود مراقبت مي‌کند. عدم وابستگي به معنای قدرت تصمیم‌گیری برای خود است که مشورت گرفتن و درخواست کمک تخصصي و غیرتخصصي از اطرافیان است. هنگامي که فردی با يک مشکل بهداشتي مواجهه شود برای حفظ و ارتقای سلامتي خود  5 مدل مي‌تواند به خودش ياری برساند:

  1. خود فرد
  2. ساير افراد
  3. اطلاعات موجود در محیط
  4. محیط
  5. افراد متخصص (جدیدی، 1402).

خودمراقبتي بیماری مزمن شامل رفتارهای پیچیده‌ای است، برخي از آن‌ها در بین شرايط و ساير شرايط مشترک هستند. حفظ سلامت از طريق پیروی از درمان و ارتقای سلامت شیوه‌ها (نگهداری از خودمراقبتي)، رفتار و نظارت بر شرايط (نظارت مراقبت از خود) و مديريت علائم و نشانه‌ها هنگامي که آنها رخ مي‌دهند (مديريت خودمراقبتي). خودمراقبتي را شامل مي‌شود (سون[1] و همکاران، 2020).

يکي از علل ريشه‌ای رايج عدم عملیاتي‌سازی خودمراقبتي در هر سه جنبه از فرايند و رژيم‌های پیچیده، ساده در عملیاتي‌سازی به‌عنوان مثال فقط تمرکز بر دارو يا پايبندی به غذا، پايش گلوکز خون، يا مديريت علائم و اهمیت دادن است. نظارت بر خودمراقبتي و مديريت خودمراقبتي در تئوری مراقبت از خود بیماری مزمن طبقه‌بندی شده است (ريگل[2] و همکاران، 2021).

خودمراقبتي روشي را برای مراقبت از سلامتي ارائه مي‌کند که بیمار در ارتقای سطح سلامتي، پیشگیری از بیماری و کنترل موفقیت‌آمیز بیماری خود نقش محوری ايفا کند. خودمراقبتي به توانايي‌های فردی در کنترل علايم، درمان، پیامدهای جسماني، ارتباطات رواني - اجتماعي و در بیماری‌های مزمن همچون بیماری‌های قلبي - عروقي به کنترل تغییرات تفکیک‌ناپذير سبک زندگي اشاره دارد. همچنین، نوعي استراتژی است که فرد بتواند توالي رفتار خود را حفظ کند، يک رفتار مثبت و يا مهارت را افزايش و يا رفتار نامناسبي را کاهش دهد. در صورت موفقیت در يادگیری خودمراقبتي، افراد ضرورت تغییر در رفتار يا سبک زندگي را احساس خواهند کرد. خودمراقبتي کارآمد، توانايي سنجش وضعیت فردی است و واکنش‌های شناختي - رفتاری و عاطفي جهت حفظ کیفیت زندگي رضايت‌بخش را تحت تأثیر قرار مي‌دهد. به نظر مي‌رسد خودمراقبتي بهترين روش برای متقاعدکردن بیماران به انجام تغییرات رفتاری و درمان دارويي در دوره زماني طولاني باشد. درصورتي‌که بیماران مبتلا به بیماری مزمن از اجرای برنامه خودمراقبتي اجتناب کنند و در مراقبت از خود به‌صورت فعال شرکت نکنند، دسترسي به نتايج مثبت بالیني سخت و يا غیرممکن خواهد بود (جدیدی، 1402).

 


[1] Son

[2] Riegel