با ظهور اینترنت، رویکرد درون­نگر در مدیریت دولتی به رویکردی برون­نگر تغییر یافته و تعاملات مبتنی بر اینترنت با شهروندان در دستور کار قرار گرفت. در این رویکرد، به حداقل رساندن شکاف میان دولت و شهروندان مورد انتظار بوده و تسهیل و تسریع در فرآیند خدمت رسانی حائز اهمیت است. بدین ترتیب با گسترش اینترنت و به کارگیری آن، به تدریج مفهوم جدیدی به نام دولت هوشمند در کشورها در راستای بهره ­گیری حداکثری از فناوری اطلاعات و افزایش سرعت و کیفیت خدمات ارائه شده مورد توجه قرار گرفته است.

با توجه به آنچه ذکر گردید، تاکنون تعاریف و مدل­های متفاوتی برای دولت هوشمند عنوان گردیده است. ارائه خدمات دولتی به صورت 24 ساعته در هفت روز هفته، استفاده دولت­ها از فناوری­های جدید اطلاعات و ارتباطات در طیف وسیعی از وظایف دولتی و استفاده از نهادهای دولتی از فناوری اطلاعات در راستای ارائه بهتر خدمات دولتی به شهروندان، بهبود تعامل با صنعت و کسب­وکار، توانمندسازی شهروندان به واسطه دسترسی به اطلاعات و مدیریت دولتی کارآمدتر، برخی از تعاریف مطرح ارائه شده برای دولت هوشمند می­باشد.

مدل­های ارائه شده در این حوزه نیز به نوعی نشان دهنده سیر تکاملی مورد نیاز به منظور تحقق اهداف دولت هوشمند بوده و در انجام برنامه­ ریزی­های لازم راهگشا می­باشد. برای نمونه از مدل­های مطرح ارائه شده در این حوزه می­توان به مدل­های 4 مرحله ­ای (لاین و لی[1]، 2001؛ استامولیس[2] و همکاران، 2001) و مدل­های 5 مرحله ­ای (سیائو و لانگ[3]، 2005؛ بلنگر و هیلر[4]، 2006) اشاره نمود. توجه به این نکته ضروری است که یکی از مدل­های مطرح در این حوزه، مدل 4 مرحله­ای سازمان ملل متحد می­باشد (ملل متحد، 2014) که در آن برای دولت هوشمند 4 مرحله زیر لحاظ گردیده است:

مرحله 1: ارائه خدمات اطلاعاتی مقدماتی[5]

مرحله2: ارائه خدمات اطلاعاتی بهبود یافته[6]

مرحله 3: ارائه خدمات تبادلی[7]

مرحله 4: خدمات متصل[8]

بدین ترتیب که در مرحله نخست، اطلاعاتی در رابطه با سیاست­های عمومی، قوانین، مقررات، اسناد و انواع خدمات ارائه شده در وب سایت­های دولتی در اختیار آحاد جامعه قرار داده شده و امکان دسترسی شهروندان به اطلاعات به روز و نیز اطلاعات بایگانی شده فراهم می­گردد. در مرحله دوم، برقراری ارتباطات یک طرفه یا دو طرفه ساده میان دولت و شهروندان با استفاده از وب سایت­های دولتی فراهم شده که از جمله این ارتباطات، امکان دریافت فرم­ها و برنامه­های کاربردی یا ارائه درخواست از سوی شهروندان به منظور دریافت فرم­های غیر الکترونیک قابل اشاره می­باشد. در سومین مرحله، امکان ارتباط دو طرفه با شهروندان از طریق وب سایت­های دولتی فراهم گردیده که از جمله این خدمات، می­توان به انجام تراکنشهایی مانند پرکردن آنلاین فرم­های مالیاتی یا درخواست گواهینامه و صدور پروانه و مجوزهای مورد نیاز اشاره نمود. در مرحله آخر (خدمات متصل)، خدمات آنلاین و راهکارهای الکترونیک در میان بخش­های و وزارتخانه­ها به صورت یکپارچه فراهم می­شود. همچنین اظلاعات میان دستگاه ­های دولتی با استفاده از برنامه­های یکپارچه انتقال می­یابد. در حقیقت رویکرد دولت­ها از دولت محود به شهروند محور تغییر نموده و بستر لازم جهت مشارکت بیشتر شهروندان فراهم می­گردد (سازمان فناوری اطلاعات ایران، 1393).

[1] . Lee and L

[2] . Stamoulis

[3] . Siau and Long

[4] Blenger and Hiller

[5] . Emerging information services

[6] . Enhanced information services

[7] . Transactional services

[8] . Connected Services

 دولت الکترونیک... 4

 مدل های توسعه دولت الکترونیک... 10

 تحقق حاکمیت الکترونیک در ایران. 12

 پیشینه تحقیق. 17

 پیشینه داخلی.. 17

پیشینه خارجی.. 19

منابع. 22

• سازمان فناوری اطلاعات ایران، تحلیل وضعیت توسعه دولت الکترونیک در جهان و ایران براساس گزارش توسعه دولت الکترونیک سازمان ملل در سال 2014، مجموعه گزارش­های نظام پایش شاخص­های فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور، مرداد 1393.
• شجاعان، امیر و تقوی­فرد، سیدمحمود (1397). مدلی برای تحقق حاکمیت الکترونیک در ایران. پژوهش­نامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 23(4)، 1531-1556.
• شجاعان، امیر؛ تقوی فرد، سیدمحمدتقی؛ الیاسی، مهدی و محمدی، مهدی (1398). ارائه مدل نظام نوآوری فناورانه در حوزه حاکمیت الکترونیک ایران. فصلنامه علمی بهبود مدیریت، 13(43)، 121-152.
• هاشمیان، احمدرضا (1390). بررسی و تحلیل دو مفهوم دولت الکترونیک و حاکمیت الکترونیک. ششمین کنفرانس بین­المللی پژوهش­های کاربردی در مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات. دانشگاه تربیت مدرس.

• Ávila, C., Chinchilla, E. J., & Pérez, T. V. (2019, November). It governance model for state entities, as support for compliance with the information security and privacy component in the framework of the digital government policy. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1409, No. 1, p. 012005). IOP Publishing.
• Estevez, E., & Janowski, T. (2013). Electronic Governance for Sustainable Development—Conceptual framework and state of research. Government Information Quarterly, 30, S94-S109.
• Hassan, I. M., Mahdi, A. A., & Al-Khafaji, N. J. (2015). THEORETICAL STUDY TO HIGHLIGHT THE SMART GOVERNMENT COMPONENTS IN 21 st CENTURY. International Journal of Computer Science and Mobile Computing, 3(12), 333-347.
• IT Governance Institute, 2011. About IT Governance (Published electronically).
• Jiménez, C. E., Falcone, F., Solanas, A., Puyosa, H., Zoughbi, S., & González, F. (2016). Smart Government: Opportunities and Challenges in.Handbook of Research on Democratic Strategies and Citizen-Centered E-Government Services, 1.
• Kim, S. T. (2013). Next Generation e-Government Strategies and Asks for the Smart Society--Based on Korea's Case. Journal of e-governance, 36(1), 12-24.
• Layne, K., & Lee, J. (2001). Developing fully functional E-government: A four stage model. Government information quarterly, 18(2), 122-136.
• Lopes, N., & Faria, J. (2018, November). A Cyber security Model for Electronic Governance and Open Society. In International Conference on Electronic Governance and Open Society: Challenges in Eurasia (pp. 92-107). Springer, Cham.
• Manda, M. I., & Backhouse, J. (2016, September). Towards a “Smart Society” through a connected and smart citizenry in south africa: a review of the national broadband strategy and policy. In International Conference on Electronic Government (pp. 228-240). Springer, Cham.
• Rahman, H. (2010). Framework of e-governance at the local government level. In Comparative e-government (pp. 23-47). Springer, New York, NY.
• Siau, K., & Long, Y. (2005). Synthesizing e‐government stage models–a meta‐synthesis based on meta‐ethnography approach. Industrial Management & Data Systems.
• Stamoulis, D., Dimitris Gouscos, Panagiotis Georgiadis, and Drakoulis Martakos. "Revisiting public information management for effective e-government services." Information Management & Computer Security 9, no. 4 (2001): 146-153