مبانی نظری رفتار‌های کناره‌گیرانه

رفتارهاي کناره ­گیري، اشاره به مجموعه ­اي از رفتارهاي کارکنان دارد، به گونه ­اي که آنها بر سر کارشان حاضر می­شوند اما، تصمیم گرفته ­اند مشارکت کمتري داشته باشند. کارکنانی که به سازمانشان متعهد نیستند، با رفتارهاي کناره­ گیري در تعامل می­باشند. این کارکنان، رفتارهایی براي اجتناب از موقعیت کار انجام می­دهند، رفتارهایی که در نهایت ممکن است منجر به ترك سازمان شوند. مطالعات قبلی نشان می­دهند که کارکنان احساس می­کنند به دلیل استرس و نارضایتی، مدتی به یک استراحت و دوري از شغلشان نیاز دارند. انتظار می­رود رفتارهاي کناره­گیري به شکل محدوده­ي وسیعی از رفتارهاي مضر و نامناسب در کار ظاهر شوند. رفتارهاي کناره­ گیري موجب کاهش اثربخشی سازمان می­شوند. کارکنان با چنین رفتارها و نگرش­هایی، به صورت مستقیم و غیرمستقیم تمایل به کاهش تلاششان در کار دارند(تیان و همکاران[1]، 2021).

بررسی ابعاد رفتار کناره ­گیري امر مهمی می­باشد که سهم قابل توجهی در ادراك فرایند کناره ­گیري دارد. کناره­ گیری به دوشکل نمایان می­شود: روانی(غفلت) و جسمی(خروج). کناره ­گیری جسمی اعمالی است که فرار و رهایی جسمی را از محیط کار چه برای مدت کوتاه و یا مدت طولانی فراهم می ­آورد و به اشکال گوناگون بروز می­کند که شامل تاخیر کردن، استراحت­های طولانی، غیبت و استعفا می­باشد.تاخیر نشان­دهنده دیر آمدن به محل کار (یا ترك زود هنگام کار) است(ابراهیم پور،1392). در مطالعات اخیر، علاوه بر دیرحاضر شدن در محل کار، تاخیر را شامل حالتی می­دانند که کارکنان با اینکه به موقع در محل کار حاضر می­شوند، تمایل دارند زمان کمتري را در اداره صرف کنند به عنوان مثال زودتر از زمان مقرر از اداره خارج می­شوند. استراحت­های طولانی شامل نهار طولانی­تر از حد معمول، صرف نوشیدنی و قهوه طولانی و مانند آنها می­باشد که گریز فیزیکی از کار را شامل می­شود. غیبت هنگامی اتفاق می­افتد که کارکنان در زمانی که انتظار می­رود، در محل کارشان حضور پیدا نکنند. البته، افراد به دلایل مختلفی شامل بیماري و مشکلات خانوادگی در خانه می­مانند. اغلب یک الگوي منظمی براي غیبت وجود دارد. به عنوان مثال، کارکنان بیشتر تمایل به غیبت روزهاي آخر هفته یا اوایل هفته دارند. غیبت کارکنان به شکل­هاي مختلف، نظیر عدم حضور فیزیکی و یا حضور بدون برنامه و از روي عدم رضایت یا از سر اجبار، به عنوان یک واکنش منفی رفتاري، نه تنها انگیزه، روحیه، رضایت و کارایی افراد بلکه بهره ­وري و اثربخشی سازمان را به خطر می­اندازد. رفتارهایی مانند غیبت و ترك خدمت که نمونه ­هایی از رفتار کناره­گیري می­باشند، بازتاب رفتارهاي غیرقابل مشاهده­اي مانند عدم رضایت شغلی و کاهش تعهد سازمانی هستند. افزایش رضایت شغلی و تعهد سازمانی منجر به کاهش غیبت کارکنان می­شود. در نهایت، شدیدترین شکل کناره­گیري فیزیکی، خروج یعنی ترك داوطلبانه سازمان است. استرس­هاي طولانی و مداوم منجر به ترك خدمت خواهد شد. در کنار دیگر شکل­هاي کناره­ گیري، کارکنان دلایل مختلفی براي ترك سازمان می­توانند داشته باشند. رایج­ترین این دلایل، دستیابی به پول بیشتر یا فرصت شغلی بهتر، عدم رضایت از سرپرستی، عدم انطباق با شرایط کاري یا ساعات کار، عوامل خانوادگی و حفظ سلامت است(حسن زاده و همکاران،1393).

کناره ­گیری روانی فعالیتی است که موجب فرار فکری از محیط کار می شود. بعد روانی رفتار کناره­ گیرانه شامل خیال پردازی، پرسه­زنی اینترنتی، تظاهر به کار، گپ­های غیرکاری و شغل دوم است. خیال پردازی هنگامی است که به نظر می­رسد کارمند مشغول به کار است، اما حواسش با موضوعات مختلف پرت است و به هر چیزی غیر از کارش فکر می­کند، در این صورت کارمند به خیال پردازی مشغول است. پرسه­زنی اینترنتی می­تواند به­عنوان گشت اینترنتی که مربوط به وظایف و عملکرد کاری کارمند نیست، تعریف شود. مراوده یا همان گپ غیرکاری به آن بخش از گفتگو میان اعضای سازمان اطلاق می­شود که نامربوط به کار و حتی محیط کاری است(سانگ و همکاران[2]، 2020).

 


[1] Tian & et al

[2] Song & et al