شخصیت دارای حوزه وسیعی است که دارای مسائل بسیار پیچیده و جنبه ­های گوناگون است. برای شناخت شخصیت انسان تلاش­های زیادی صورت گرفته است که برخی از آن­ها عملی، برخی خرافی و برخی دیگر علمی و معتبر بوده است. به طور معمول، شخصیت معنای متفاوتی دارد. وقتی گفته می­شود شخصی دارای شخصیت است، یعنی دارای خواصی است که می­تواند بر دیگران تأثیر بگذارد یا از فضل و متانت خاصی برخوردار است. به­ طور کلی به­ عنوان «شخصیت» به همین ترتیب بی­شخصیت بودن به­معنای داشتن خواص منفی است. واژه سلبریتی و شایستگی در زمینه­ هایی مانند سیاسی، علمی، هنری، چهره­ها و غیره تعریف و استفاده می­شود. شخصیت یک «مفهوم انتزاعی» ست که به معنای چیزی شبیه انرژی در فیزیک است که قابل مشاهده نیست، اما می­تواند از طریق ترکیبی از رفتار، افکار، انگیزه، هیجان و غیره به­دست آید. شخصیت باعث تفاوت بین افراد (انسان) می­شود. اما این تفاوت ها فقط در«ویژگی­ها» خاص است. به­ عبارت دیگر، در بسیاری از ویژگی­های شخصیتی، افراد به یکدیگر شبیه هستند، بنابراین می­توان شخصیت را این­گونه در نظر گرفت که«چقدر آدمها با هم تفاوت دارند؟» و «در چه زمینه­ای شبیه یکدیگرند». این تنوع به­دلیل تفاوت در دیدگاه­های «تعریف و بینش انسان و ماهیت او»است. هرجامعه­ای برای این­که بتواند در یک فرهنگ معین زندگی کند و با موفقیت در تعامل باشد، تیپ­های شخصیتی خاصی را پرورش می­دهد که متناسب با فرهنگ آن باشد. در­حالی­که برخی از تجربه ­های مشابه در بین همه فرهنگ­ها وجود دارد، بعید نیست که تجارب خاص یک فرهنگ در دسترس فرهنگ­های دیگر باشد (پیرمن[1]، 2009). تعاریف شخصیت به‌گونه‌ای است که ثبات ویژگی‌ها را پیش‌بینی می‌کنند. اما آیا شخصیت در طول دوره زندگی ثابت است یا تغییراتی در آن صورت می‌گیرد؟ در صورت تغییر، این تغییرات چگونه و در چه جهتی است؟ کتل شخصیت را عاملی تعریف کرده که اجازه پیش‌بینی رفتار شخص را در اوضاع‌واحوال معین به ما می‌دهد (کتل، 1957). لازاروس و متات (1979) شخصیت را چنین تعریف می‌کنند شخصیت عبارت است از ساختارها و فرایندهای روان‌شناختی نسبتاً ثابت و اساسی که تجربه انسان را سازمان داده و اعمال و واکنش‌های شخص نسبت به محیط را شکل می‌دهد (لازاروس و متات، 1979). نظریه‌پردازان شخصیت در خصوص ثبات یا تغییرپذیری شخصیت دیدگاه متفاوتی دارند. از یک‌سو عده‌ای معتقدند که شخصیت بعد از تثبیت در جوانی تقریباً تا آخر عمر بدون تغییر و یا با تغییرات اندکی باقی می‌ماند. دیدگاه رشدی شخصیت معتقد است ویژگی‌های شخصیتی اساس درون‌زاد دارند، در اوایل زندگی بروز می‌یابند و در بزرگسالی به اوج رشد خود می‌رسند. در عوض دیدگاه تعاملی یعنی رویکردهای محیطی مانند اصل سرمایه‌گذاری اجتماعی یا تئوری ژنتیکی اجتماعی معتقدند که سرمایه‌گذاری در موقعیت‌های اجتماعی و ایفای نقش‌های گوناگون رشد شخصیت را به بزرگسالی موجب می‌شود. هنجارهای اجتماعی مرتبط با سن مانند ورود به رابطه متعهدانه و واردشدن به بازار کار، شخصیت را در جهت پختگی روان‌شناختی یعنی ثبات هیجانی، سازگاری و مسئولیت‌پذیری سوق می‌دهند (سوتین و کوستا[2]، 2010)؛ بنابراین وقتی شخصیت در طول زمان مورد بررسی قرار می‌گیرد تغییراتی نشان می‌دهند. مطالعات اخیر باعث شده است که یکی از مفروضه تئوری پنج عامل بزرگ مبنی بر اینکه "به چنین مفروضه‌ای تغییر داده شود" شخصیت در بزرگسالی به پختگی می‌رسد و برای اکثر افراد نسبتاً ثابت می‌ماند با این فرض شخصیت هم ثبات و هم قابل‌تغییر است (روزبهانی و همکاران، 1397).

[1] . Pearman

[2] . Sutin & Costa

 ادبیات شخصیت فعال. 3

 تعریف شخصیت.. 3

 طبقه بندی و ویژگی های شخصیت.. 5

 نظریه های شخصیت.. 7

 رفتار فعال افراد. 8

 شخصیت فعال. 10

پیشینه پژوهش... 17

 پیشینه داخلی.. 17

 پیشینه خارجی.. 20

منابع   24

• اسکندرنژاد، مهتا؛ دین‌دار، حمیده؛ ملائی، فریبا (1396). بررسی عوامل شخصیتی و تکانشگری در مردان سالمند فعال و غیرفعال شهر تبریز در سال 1391. فصلنامه پرستای سالمندان. دوره دوم، شماره 4.
• اکرامی کیوج، مصطفی؛ جنانی، حمید؛ برقی­مقدم، جعفر؛ نجف­زاده، محمدرحیم (1399). تدوین مدل رهبری تحول­گرا و عملکرد شغلی با نقش تعدیل­گر شخصیت فعال. مجله علوم پزشکی رازی، دوره 27.

• حقیقی­پور، وحید (1401). بررسی تأثیر شخصیت فعال بر عملکرد شغلی از طریق متغیر میانجی فشار روانی. دانشگاه پیام نور استان گیلان، رشت.

• حکمتی، عیسی؛ محمودعلیلو، مجید؛ سیدمهدوی اقدم، روح­الله؛ خجسته، سولماز (1395). مطالعه مقدماتی روابط ساختاری عامل­های شخصیتی هگزاکو با اختلالات شخصیت خوشه B. مطالعات روانشناختی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا . دوره 12، شماره 1.

• روزبهانی، عباس؛ ترخان، مرتضی؛ آقایوسفی، علیرضا (1397). تغییرپذیری شخصیتی: بررسی مقایسه­ای اثرات سنوات شغلی بر تغییرات شخصیتی در شاغلین تأسیسات نفتی دریایی. دو فصلنامه علمی پژوهشی روانشناسی بالینی و شخصیت. دوره 16، شماره 1.
• سپهری، پطرو؛ آزادی، کیهان؛ وطن پرست، محمدرضا؛ اکبری، بهمن (1399). تیپ­های شخصیتی حسابرسان و میزان پایبنری انان بر ایین رفتار حرفه­ای. نشریه علمی حسابداری مدیریت، سال 13، شماره 44.

• شفیعی­انارکی، زهرا (1401). تأثیر شخصیت فعال بر هنرپیشگی شغلی و شایستگی­های شغلی (مورد مطالعه مدیران منابع انسانی سازمان­ها در تهران). دانشگاه تهران، پردیس­های منطقه­ای، پردیس البرز.
• طهماسبی، مهرنوش؛ چناری، وحید (1394). تاثیر جهت­گیری اهداف و شخصیت فعال و نگرش مثبت شغلی بر سازگاری شغلی کارکنان بانک رفاه استان خوزستان. اولین همایش علمی پژوهشی یافته های نوین علوم مدیریت، کارآفرینی و آموزش ایران.

• عظمیان مقدم، هانیه (1399). تأثیر شخصیت فعال بر یاریگری فردی با نقش میانجی سرمایه اجتماعی در میان کارکنان شعب بانک ملت شهر اصفهان. دانشگاه پیام نور استان گیلان، رشت.
• فخرادخانی، مهدی (1400). بررسی تأثیر تکنو استرس بر بهره­وری فردی کارکنان با نقش تعدیلگری شخصیت فعال در گروه خودروسازی ایران خودرو. کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران غرب.

• نجاری، رضا؛ کرمانی، بهناز؛ فرزاد، حسین (1393). رابطه موفقیت شغلی درونی و بیرونی پرستاران با تیپ­های شخصیتی درونگرا و برونگرا. ماهنامه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، سال 18، شماره 8.

• Akgunduz, Y., Adan Gök, Ö., & Alkan, C. (2019). The effects of rewards and proactive personality on turnover intentions and meaning of work in hotel businesses. Tourism and Hospitality Research, 146735841984109. doi:10.1177/1467358419841097

• Ashton, M. C. & Lee, K. (2012). Oddity, schizotypy/dissociation, and personality. Journal of Personality, 80, 113-134.
• Ashton, M. C., Lee, K. & Goldberg, L. R. (2004). A hierarchical analysis of 1710 English personality-descriptive adjectives. Journal of Personality and Social Psychology, 87, 707-721.
• Ashton, M. C., Lee, K., De Vries, R. E., Szarota, P., Marcus, B., Wasti, S. A. & et al. (2006). Lexical studies of personality structure: An examination of six-factor solutions. Paper presented at the 13th European Conference on Personality, Athens, Greece.

• Baltaş, A., 2005. The human profile behind entrepreneurship. Retrieved from http://www.baltas-baltas.com.
• Bateman, T.S. and M. Crant, 1993. The proactive component of organizational behavior: A measure and correlates. Journal of Organizational Behavior, 14(2): 103-118. View at Google Scholar | View at Publisher

• Belschak, F., & Den Hartog, D. (2010). Pro-self, prosocial, and pro-organizational foci of proactive behavior: Differential antecedents and consequences. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 83, 475–498.
• Bindl, U. K., & Parker, S. K. (2010). Proactive work behavior: Forward-thinking and change-oriented action in organizations. In S. Zedeck (Ed.), APA handbook of industrial and organizational psychology (pp. 567–598). Washington, DC: American Psychological Association.

• Butt, A., Suroor, M., Hameed, S., Mehmood, K. (2021). Managing customers: analyzing the relationship between customer personality, customer satisfaction and willingness to create WOM. Journal of Entrepreneurship, Management, and Innovation Volume 3, Issue 2, July 2021.

• Cattell RB. Personality and motivation structure and musurement. New York: World Book. 1957;233-48.

• Çini, P.E., 2014. Proactive personality attributes of managers and employees and relative dependent self-levels. Unpublished Master's Thesis, Maltepe University Institute of Social Sciences.
• Crant, J.M., 2000. Proactive behavior in organizations. Journal of Management, 26(3): 435-462. View at Google Scholar | View at Publisher

• DuBrin, A. J. (2013). Proactive personality and behavior for individual and organizational productivity. Cheltenham, UK: Edward Elgar Publishing. https://doi.org/10.4337/ 9781782549352
• Griffin, M. A., Neal, A., & Parker, S. K. (2007). A new model of work role performance: Positive behavior in uncertain and interdependent contexts. Academy of Management Journal, 50, 327–347.

• Hua, J., Zheng, L., Zhang, G., & Fan, J. (2019). Proactive personality and crosscultural adjustment: A moderated mediation model. International Journal of Intercultural Relations, 72, 36–44.
• Lam, W., Lee, C., Taylor, M. S., & Zhao, H. H. (2018). Does proactive personality matter in leadership transitions? Effects of proactive personality on new leader identification and responses to new leaders and their change agendas. Academy of Management Journal, 61(1), 245–263.

• Lazarus RS, Monat A. Personality: foundations of modern psychology series Prentice-Hall foundations of modern psychology series Spectrum Book. 3 st ed. USA: Prentice Hall PTR. 1979;235.

• Lee, K., & Ashton, M. C. (2008). The HEXACO personality factors in the indigenous personality lexicons of English and 11 other languages. Journal of Personality, 76, 10011053.

• Lee, O. F., Tan, J. A., Javalgi, A. (2010). Goal orientation and organizational commitment Individual difference predictors of job performance. International Journal of Organizational Analysis Vol. 18 No. 1, 2010 pp. 129-150.

• Li, L, Zhong J, Chen Y, et al. (2014) Moderating effects of proactive personality on factors influencing work engagement based on the job demands-resources model. Social Behavior and Personality: An International Journal 42: 7–16.
• Li, N., Harris, B., Boswell, W. R., & Xie, Z. (2011). The role of organizational insiders’ developmental feedback and proactive personality on newcomers’ performance: An interactionist perspective. Journal of Applied Psychology, 96(6), 1317–1327.
• Liguori EW, McLarty BD and Muldoon J (2013) The moderating effect of perceived job characteristics on the proactive personality-organizational citizenship behavior relationship. Leadership & Organization Development Journal 34(8): 724–740.
• Lin, S.-H.; Lu, W.-C.; Chen, Y.-C.; Wu, M.-H. The Relationships among Proactive Personality, Work Engagement, and Perceived Work Competence in Sports Coaches: The Moderating Role of Perceived Supervisor Support. Int. J. Environ. Res. Public Health 2022, 19, 12707. https://doi.org/10.3390/ ijerph191912707

• McCormick, B. W., Guay, R. P., Colbert, A. E., Stewart, G. L. (2019). Proactive personality and proactive behavior: Perspectives on person–situation interactions. Journal of Occupational and Organizational Psychology (2019), 92, 30–51.
• McCormick, B. W., Guay, R. P., Colbert, A. E., Stewart, G. L. (2019). Proactive personality and proactive behavior: Perspectives on person–situation interactions. Journal of Occupational and Organizational Psychology (2019), 92, 30–51.

• McKie, D. (2020). The effect of interaction between consumer personality and brand personality on brand loyalty. Journal of Product & Brand Management 19/1 (2020) 4–17.

• Nemati, Y., & Vazirzanjani, H. R. (2015). The Role of Consumer Personality Traits Fitness with the Brand Personality in Brand Loyalty Development. Intl. J. Humanities (2015) Vol. 22 (3): (159-181).
• Nwaru CA, Berglund T, Hensing G. Occupational prestige and sickness absence inequality in employed women and men in Sweden: a registry-based study. BMJ Open 2021; 11:e050191. doi:10.1136/ bmjopen-2021-050191

• Ozkurt, B., & Alpay. C. B. (2018). Investigation of Proactive Personality Characteristics of the Students of High School of Physical Education and Sports through Various Variables. Asian Journal of Education and Training Vol. 4, No. 2, 150-155, 2018.
• Parker SK and Collins CG (2010) Taking stock: Integrating and differentiating multiple proactive behaviors. Journal of Management 36(3): 633–662.
• Parker, S. K., Bindl, U. K., & Strauss, K. (2010). Making things happen: A model of proactive motivation. Journal of Management, 36(4), 827–856.

• Pearman, R. R. (2009). Quick guide to the 16 personality types in organizations.

• Ren, H., Shaffer, M. A., Harrison, D. A., Fu, C., & Fodchuk, K. (2014). Reactive adjustment or proactive embedding? Multistudy, multiwave evidence for dual pathways to expatriate retention. Personnel Psychology, 67(1), 203–239.
• Sadeghnezhad H, Ghanei Allhosseini M. Occupational Prestige from the Nurses Point of View. J Holist Nurs Midwifery. 2019; 30(1):45-52.
• Sahin, G.R., 2006. An investigation of the relationship between individuals' proactive personality structure and self-esteem levels. Master Thesis. Sakarya: Sakarya University.
• Sawsan A. I. Ahmed, Magdi M. E. Zumrawi. (2018). The Importance of Proactive Personality in Life Success. Ministry of Health Journal.
• Sears GJ, Shen W and Zhang H (2018) When and why are proactive employees more creative? Investigations of relational and motivational mechanisms and contextual contingencies in the east and west. Journal of Applied Social Psychology 48: 593–607.
• Srivastava, S. (2013). Job Satisfaction and Organizational Commitment Relationship: Effect of Personality Variables. Vision: The Journal of Business Perspective, 17(2), 159 - 167.

• Strauss, K., Griffin, M. A., & Rafferty, A. E. (2009). Proactivity directed toward the team and organization: The role of leadership, commitment, and confidence. British Journal of Management, 20, 279–291.

• Sutin.A.R., Costa.P.T. (2010). Reciprocal influences of personality and job characteristics across middle adulthood. Journal of personality. 78: 1. 257-28816- Roberts, B. W., Caspi, A., & Moffitt, T. E. (2003). Work experiences and personality development in young adulthood. Journal of Personality and Social Psychology. Vol 48(3). Pp. 582-593.

• Thompson, J. A. (2005). Proactive personality and job performance: A social capital perspective. Journal of Applied Psychology, 90(5), 1011–1017.

• Tomo, A., & Gennaro, D. (2020). Accountants’ behavioral reactions to external threats: the mediating role of proactive personality in the goal orientation process. Meditari Accountancy Research.

• Upadhyay, R. K., & Mishra, A. K. (2021). Proactive Personality And Managerial Efficiency: A Mediating Role Of Organization Commitment. Ilkogretim Online - Elementary Education Online, 2021; Vol 20 (Issue 4): pp. 4155-4172.
• Upadhyay, R. K., & Mishra, A. K. (2021). Proactive Personality And Managerial Efficiency: A Mediating Role Of Organization Commitment. Ilkogretim Online - Elementary Education Online, 2021; Vol 20 (Issue 4): pp. 4155-4172.

• Wang, G., Oh, I., Courtright, S. H., & Colbert, A. E. (2011). Transformational leadership and performance across criteria and levels: A meta-analytic review of 25 years of research. Group & Organization Management, 36, 223–270.
• Wang, X., Zhang, J., Thomas, C. L., Yua, J., Spitzmueller, C. (2017). Explaining benefits of employee proactive personality: The role of engagement, team proactivity composition and perceived organizational support. Journal of Vocational Behavior. Vol. 101.

• Wasti, A., Lee, K., Ashton, M.C. & Somer, O. (2008). The Turkish personality lexicon and the HEXACO model of personality. Journal of Cross-Cultural Psychology, 39, 665-684.
• Zhang A, Li X and Guo Y (2021) Proactive Personality and Employee Creativity: A Moderated Mediation Model of Multisource Information Exchange and LMX. Front. Psychol. 12:552581. doi: 10.3389/fpsyg.2021.552581