یارانه عبارت است از پرداخت مستقیم و یا غیرمستقیم دولتی، امتیاز اقتصادی یا اعطای برتر ویژه که دولتها برای رساندن کالا و خدمات به دست مصرفکنندگان به قیمت ارزانتر و حمایت از توان رقابت تولیدکنندگان پرداخت میکنند. یارانه ها در عرصه سیاست تأمین اجتماعی و حمایت از اقشار آسیبپذیر هدفی است که از یک طرف همه گروه های نیازمند و آسیبپذیر تحت پوشش این حمایتها قرار گیرند و از طرف دیگر، افراد غیرآسیبپذیر که جزو گروه هدف سیاست حمایتی نیستند از این حمایتها برخوردار نباشند (یاریحصاری و همکاران، 1396).
هدفمندسازی یارانه نوعی کوشش اقتصادی/ سیاسی است که همزمان در پی از میان برداشتن هزینه های عمومی دولت بدون تقلیل اختیارات اجتماعی و اختصاص دادن آن سازمانهای تولیدی و بازاری است. به بیانی دیگر، هدفمندسازی یارانه ها از کوچکسازی دولت تنها به کاهش هزینه های جاری دولت و از مداخلهگری دولت تنها به هدایت هزینه ها از مصرف به تولید است (متقی و همکاران، 1399). هدفمندسازی یارانه ها میتواند فواید و آثار مثبت زیادی داشته باشد که برخی از این فواید عبارتنداز:
- هدفمندسازی یارانه ها پایانی برای فسادهای موجود در توزیع یارانه ها خواهد بود. شیوه رایج پرداخت یارانه ها یعنی یارانه های قیمتی، در بعد تولید و توزیع زمینه فسادهای اقتصادی را فراهم نموده بود. حجم فسادهای اقتصادی ناشی از این شیوه پرداخت یارانه ها در برخی از موارد زمینه های انحراف سیاستهای حمایتی دولت را فراهم میکند ولی با حذف یارانه های قیمتی و هدفمند کردن آنها آسیب پذیری اقتصادی و فساد اقتصادی کاهش پیدا میکند.
- با نقد کردن یارانهها، آزادسازی قیمتها در اقتصاد کشور برای اولین بار در مورد برخی کالا برقرار شده است. تعیین دستوری قیمت بسیاری از کالاها توان رقابت تولیدکنندگان بخش خصوصی را به شدت کاهش داده بود. زیرا دولت با حمایت از تولیدکنندگان دولتی کالاهای یارانهای و خریدهای قابلتوجه از آنها، از یکسو باعث کاهش توان رقابتکنندگان بخش خصوصی شده و از سوی دیگر انگیزه های فعالیت تولیدکنندگان بخش دولتی را کاهش داده بود. ولی با آزادسازی قیمت کالاهای یارانهای و واقعی شدن قیمت آنها، زمینهای برای رقابت در تولید کالاهای یارانه ای فراهم میشود.
- پرداخت نقدی یارانه ها نه تنها رفاه دریافتکنندگان یارانه ها را افزایش خواهد داد بلکه الگوی مصرف آنان را متحول کرده و موجب عقلایی شدن رفتار مصرفیشان میشود (کاکائی و همکاران، 1400).
