در جهان امروز تغییر سریع است و انطباق موفقیت‌آمیز، یک بخش مهمی از موفقیت در عصر حاضر است. چالش سازمان‌ها برای ایجاد ساختارهای منعطف و ایجاد قابلیت انعطاف‌پذیری در دنیای متغیر فعلی، بیش از گذشته است. کسب‌وکار باید به‌اندازه کافی انعطاف‌پذیر باشد تا هم تهدیدات غیرقابل‌پیش‌بینی و هم فرصت‌های موجود در آینده نامطمئن و محیط بی‌ثبات را مدیریت کند. انعطاف­پذیری زنجیره تأمین، توانایی شرکت در تغییر ترکیب، ظرفیت و وسعت ارائه خدمات و گزینه­های ارائه خدمات در دسترس مشتریان است (اوجها[1] و همکاران، 2020). انعطاف­پذیری زنجیره تأمین، توانایی سازمان برای پاسخ به تغییرات ناگهانی بازار و محیط اطراف است. تغییرات ممکن است در نیازهای مشتری، سیاست­های مرتبط با کسب­وکار، تقاضای مشتریان، طراحی و غیره باشد. انعطاف­پذیری قابلیتی است که باعث می­گردد شرکت­ها به تغییرات در ذوق و سلیقه مشتری، کاهش چرخه عمر محصول و عدم قطعیت تأمین­کنندگان به­طور مناسبی پاسخ دهند. مفهوم اولیه انعطاف­پذیری تنها به انعطاف­پذیری ساخت محدود بود ولی اخیراً دامنه آن در تمام زنجیره تأمین گسترش یافته است. انعطاف­پذیری به سازمان­ها اجازه می­دهد تا تغییر در فرایندهایشان را مطابق با ساختار زنجیره تأمین موجود و بدون تغییر طراحی کل زنجیره تأمین تنظیم نمایند. انعطاف­پذیری در زنجیره تأمین از انعطاف­پذیری اجزا مختلف و زیر اجزای زنجیره تأمین ناشی می­گردد. انعطاف­پذیری یک مزیت رقابتی برای مدیریت زنجیره تأمین محسوب شده و از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا در بسیاری از صنایع شرکت­ها نمی­توانند با یکدیگر رقابت کنند و لی رقابت بین زنجیره تأمین­شان امکان­پذیر است (عباسی و همکاران، 1395).

شرکت­ها معمولاً انعطاف‌پذیری و انعطاف‌ناپذیری را ترکیب می‌کنند و آنچه امروزه در حال ظهور است، جایگزین‌های جدیدی به‌جای گرایش ساده به‌سوی انعطاف‌پذیری بیشتر است. بنابراین، انعطاف‌پذیری برای متناسب شدن با محیط پرتلاطم کسب‌وکار در جهت حفظ مزیت رقابتی، یکی از چالش‌های اساسی فراوری مدیران امروز است. انعطاف‌پذیری سازمانی با توجه به منابع سازمان و توانایی‌های مدیریتی به سازمان اجازه می‌دهد و در تغییرات محیطی، خود را با محیط منطبق کند. به بیانی ساده در ادبیات مرتبط با انعطاف­پذیری، تعاریف زیادی در این زمینه وجود دارد. انعطاف­پذیری اغلب به توانایی سیستم برای مقابله با تغییرات اشاره می­کند. با درنظر گرفتن انعطاف­پذیری زنجیره تأمین به­عنوان یک سیستم باز که نه تنها خود شامل انعطاف­پذیری است، بلکه عوامل، منابع و نتایج عملکرد آن نیز انعطاف­پذیر می­باشند، می­توان مطالعات مربوط به انعطاف­پذیری در مدیریت عملیات، مدیریت زنجیره تأمین و بازاریابی را در این ابعاد سازمان قرار داد. کیم (1991)، دو بُعد اصطلاح انعطاف­پذیری را از یکدیگر متمایز ساخته است: انعطاف­پذیری استراتژیک و انعطاف­پذیری زنجیره تأمین (هان[2] و همکاران، 2014). زنجیره تأمین مدرن، تأمین انعطاف­پذیر بین خریدار و فروشنده را دنبال می­کند. در بسیاری از موارد، تقاضا برای محصول نهایی بسیار نامشخص می­باشد. در زنجیره تأمین رابطه­ای را می­توان بسیار انعطاف­پذیر درنظر گرفت که در آن تحت شرایط تأمین مختلف در هزینه تدارکات، کاهش اندکی وجود داشته باشد. در یک رابطه انعطاف­پذیر، قرارداد تأمین به خریدار اجازه می­دهد تا برخی از تأثیرات نامطلوب عدم اطمینان مشتری را به تأمین­کننده انتقال دهد. این امر به کاهش خطر موجودی برای خریدار منجر می­گردد (آقایی و آقایی، 1397).

[1] . Ojha

[2] . Han

2-1-2- انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین.. 3

2-1-2-1- انعطاف‌پذیری در تولید. 6

2-1-2-2- انعطاف‌پذیری در تأخیر. 7

2-1-2-3- انعطاف‌پذیری در تأمین منابع. 8

2-2- پیشینه پژوهش... 10

2-2-1- پیشینه داخلی.. 10

2-2-2- پیشینه خارجی.. 13

منابع. 16

• ابراهیم پور ازبری، مصطفی؛ مرادی، محمود؛ میرفلاح دموچالی، رضوانه. (1397). تاثیر قابلیت فناوری اطلاعات و قابلیت یکپارچگی زنجیره تامین بر عملکرد توسعه محصول جدید: نقش تعدیل گری ظرفیت جذب دانش. مدیریت توسعه فناوری، 6(2): 109-136.
• اختیاری، مصطفی؛ زندیه، مصطفی؛ عالم تبریز، اکبر، ربیعه، مسعود (1398). ارائه یک مدل برنامه ریزی دو سطحی برای زنجیره تأمین چند مرحله­ای با تأکید بر قابلیت اطمینان در شرایط عدم قطعیت.

• آریان‌پور، علی، (1398)، شفافیت زنجیره تأمین و مزایای آن.

• اسلامی علی آبادی، ابوالفضل؛ کریمی تکلو، سلیم؛ (1399)، بررسی تاثیر انعطاف‌پذیری در تولید بر عملکرد شرکت با تبیین نقش چابکی زنجیره تامین، نهمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در مدیریت، اقتصاد و توسعه.
• آقایی، میلاد؛ آقایی، رضا؛ (1397)، الگوی مفهومی انعطاف‌پذیری زنجیره تامین، توسعه، 13(48): 107-130.
• امیرطاهری، افسانه؛ ملاحسینی، علی؛ فرقانی، محمدعلی (1398). بررسی تأثیر راهبردهای زنجیره تأمین بر یکپارچگی زنجیره تأمین و عملکرد رقابتی (مطالعه موردی صنعت لاستیک بارز کرمان).

• روحانی، زینب. تقی‌زاده تبریزی، ظریفه. خدایی، داوود. حسین‌پور، حسن، (1393)، مدیریت زنجیره تأمین شبیه‌سازی و بررسی فرایندهای اصلی آن، دومین همایش ملی رویکردی بر حسابداری، مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فومن و شفت.

• عامری، محمدسعید؛ ادب، حسین؛ (1397)، بررسی تاثیر انعطاف‌پذیری فناوری اطلاعات بر عملکرد شرکت در زمینه مدیریت زنجیره تامین (مطالعه موردی گروه هتل‌های هما)، مدیریت صنعتی، 13 (45): 65-77.
• عباسی بسطامی، راحله؛ احتشام راثی، رضا؛ اکبری، آمنه؛ (1397)، نقش قابلیت انعطاف پذیری تولید و چابکی زنجیره ‏تأمین بر عملکرد زنجیره ‏تأمین، مدیریت زنجیره تامین، 20(59): 84-97.
• عباسی، مرتضی؛ قیدرخلجانی، جعفر؛ آقاسی، رضا (1395). انعطاف­پذیری زنجیره تأمین و ارتباط آن با عملکرد در شرکت­های تولیدی (موردمطالعه صنعت پوشاک). سال یازدهم، شماره 35.
• قیصری، مسلم؛ محمدی مونه، مصطفی؛ ارغیش، امید؛ رحیمی باغملک، جهانبخش؛ (1399)، بررسی تاثیر انعطاف‌پذیری فناوری اطلاعات در مدیریت زنجیره تامین بر عملکرد شرکت‌های تولیدی شهرستان سپیدان، کنفرانس بین‌المللی مدل‌ها و تکنیک‌های کمی در مدیریت، قزوین.

• واردی، سیده شایسته؛ رستمی نوروزآباد، مجتبی؛ رحمانی نوروزآباد، سامان؛ صمدی، سید زانا. (1392). بررسی اثر IT بر قابلیت‌های زنجیره تامین و عملکرد بنگاه: مطالعه موردی شرکت سایپا. مدیریت صنعتی، 8(24): 159-170.

• وهاب­پور، نیره؛ حسین،  صفرزاده (1396). بررسی نحوه اثرگذاری یکپارچگی زنجیره تأمین بر عملکرد شرکت با استفاده از متغیرهای میانجی قابلیت­های رقابتی و مدیریت زنجیره تأمین، فصلنامه مطالعات مدیریت و حسابداری، شماره ویژه کنفرانس بین المللی مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی ، زمستان 1396، ص-ص 301-314.

• Blome, C., Schoenherr, T., Eckstein, D., (2014). The impact of knowledge transfer and complexity on supply chain flexibility: a knowledge-based view. Int. J. Prod. Econ. 147 (B), 307–316.
• Delic, M., Eyers, D.R., (2020), The effect of additive manufacturing adoption on supply chain flexibility and performance: An empirical analysis from the automotive industry, International Journal of Production Economics, 228.

• Dubey, R., Gunasekaran, A., Childe, S. J., Fosso Wamba, S., Roubaud, D., & Foropon, C. (2019). Empirical investigation of data analytics capability and organizational flexibility as complements to supply chain resilience. International Journal of Production Research, 59(1), 110-128.‏

• Duclos, L.K., Vokurka, R.J., Lummus, R.R., (2003). A conceptual model of supply chain flexibility. Ind. Manag. Data Syst. 103 (6), 446–456.
• Eyers, D.R., (2015). The Flexibility of Industrial Additive Manufacturing Systems. PhD Thesis. Cardiff University, UK.
• Eyers, D.R., Potter, A., Gosling, J., Naim, M.M., (2018). The flexibility of industrial Additive Manufacturing systems. Int. J. Oper. Prod. Manag. 38 (12), 2313–2343.
• Fantazy, K.A., Kumar, V., Kumar, U., (2009). An empirical study of the relationships among strategy, flexibility, and performance in the supply chain context. Supply Chain Manag.: Int. J. 14 (3), 177–188.
• Gligor, D.M., (2014). A cross-disciplinary examination of firm orientations’ performance outcomes: the role of supply chain flexibility. J. Bus. Logist. 35 (4), 281–298.

• Han, S.-L., Sung, H.-S., & Shim, H.-S. (2014). Antecedents and performance outcomes of flexibility in industrial customer–supplier relationships. Journal of Business Research, 67(10), 2115-2122.

• Huo, B., Gu, M., Wang, Z., (2018), Supply chain flexibility concepts, dimensions and outcomes: an organisational capability perspective, International Journal of Production Research, 56(17).

• Liu, Y., Li, Y., Wei, Z. (2009). How organizational flexibility affects new product development in an uncertain environment: Evidence from China. International Journal of Production Economics. Vol. 120, No. 1, pp. 18-29.

• Luo, B.N. and Yu, K. (2016), “Fits and misfits of supply chain flexibility to environmental uncertainty”, The International Journal of Logistics Management, Vol. 27 No. 3, pp. 862 – 885.

• Manders, J.H.M., Caniels, M.C.J., Ghijsen, P.W., (2017). Supply chain flexibility: a systematic literature review and identification of directions for future research. Int. J. Logist. Manag. 28 (4), 964–1026.
• Moon, K.K.-L., Yi, C.Y., Ngai, E.W.T., (2012). An instrument for measuring supply chain flexibility for the textile and clothing companies. Eur. J. Oper. Res. 222 (2), 191–203.
• Muntaka, A. S., Haruna, A., Mensah, H. K. (2017). Supply chain integration and flexibility and its impact on business performance. Vol. 12, No. 4.

• Ojha, D., Struckell, E., Acharya, C., Patel, P. C. (2020). Managing environmental turbulence through innovation speed and operational flexibility in B2B service organizations.

• Sawhney, R., (2006). Interplay between uncertainty and flexibility across the value-chain: towards a transformation model of manufacturing flexibility. J. Oper. Manag. 24 (5), 476–493.
• Seebacher, G., Winkler, H., (2015). A capability approach to evaluate supply chain flexibility. Int. J. Prod. Econ. 167, 177–186.
• Siagian, H., Husada Tarigan, Z. J., Jie, F. (2021). Supply Chain Integration Enables Resilience, Flexibility, and Innovation to Improve Business Performance in COVID-19 Era, Sustainability, 13, 4669.
• Yang, D., Wei, Z., Shi, H., & Zhao, J. (2020). Market orientation, strategic flexibility and business model innovation. Journal of Business & Industrial Marketing.

• Yi, Y., Gu, M. and Wei, Z. (2017)," Bottom-up learning, strategic flexibility and strategic change ", Journal of Organizational Change Management, Vol. 30 Iss 2.

• Yu, K., Cadeaux, J., Luo, N. (2015). Operational flexibility: review and meta-analysis.

• Yu, K., Luo, B.N., Feng, X., Liu, J., (2018). Supply chain information integration, flexibility, and operational performance: an archival search and content analysis. Int. J. Logist. Manag. 29 (1), 340–364.

• Yu, K., Luo, N., Feng, X., Liu, J. (2016). Supply chain information integration, flexibility and operational performance: an archival search and content analysis.
• Yu, K., Luo, N., Feng, X., Liu, J. (2018). Supply chain information integration, flexibility and operational performance: an archival search and content analysis. International journal of logistics management.